خشم هم مانند ترس عکس العمل قوی بدن در برابر انگیزه مهیج اسـت کـه توازن وظایف اعضای آدمی رابه کلی مختل می سازد. خشم نوعی هیجان روحی اسـت کـه بارها در زندگی تجربه کرده ایم و اغلب بر اثر واکنش شخص نسبت بـه رفتار ناشایست دیگران بروز میکند.

خشم هم مانند ترس عکس العمل قوی بدن در برابر انگیزه مهیج اسـت کـه توازن وظایف اعضای آدمی رابه کلی مختل می سازد. خشم نوعی هیجان روحی اسـت کـه بارها در زندگی تجربه کرده ایم و اغلب بر اثر واکنش شخص نسبت بـه رفتار ناشایست دیگران بروز می‌کند. شخص غضبناک عقلش بـه درستی کار نمیکند ودر تعداد زیادی از موارد خطاهایی از او سر می‌زند کـه برای تمام عمر باید کفاره آن ها را بپردازد.

خداوند در نهاد آدمی عواطف مختلف را بنیان نهاده اسـت کـه هر یک نقش خاص در کیفیت بخشی بـه زندگی انسان و جهت دهی بـه مسیر حرکت او بر عهده دارند. بـه هیج وجه نمیتوان گفت کـه انچه طبیعت در نهاد آدمی بـه ودیعه گذاشته بی فایده اسـت. البته باید توجه داشت ایفای این نقش ها بـه صورت مطلوب، مستلزم زمینه سازی هایي اسـت کـه قبل از تولد توسط مربیان، اعم از پدر و مادر، معلمان و .. صورت میگیرد.

از بدو طفولیت بـه کودکان خود القا می‌کنیم کـه خشم احساسی غلط و مستوجب عقوبت اسـت. در نتیجه کودک عصبانی شدن را معادل بد بودن می پندارد و با این فکر بزرگ می‌شود. در صورتی کـه احساس خشم هم مانند بقیه احساسات مـا طبیعی اسـت ، اما بطور غیر عادی ظاهر شده اسـت.

خشم پدیده اي کاملاً طبیعی اسـت و مانند سایر احساسات نشانه سلامت،تندرستی و عواطف انسانی اسـت و هنگامی کـه از بازرسی خارج شود می‌تواند بـه یک حس ویرانگر و ویرانگر تبدیل شود و پیامد هـای وخیم در محیط کار، روابط شخصی ودر تمامی عرصه هاي زندگی بـه وجود آورد. بنابر این در ادیان الهی و مکاتب تربیتی و اخلاقی توصیه هاي زیادی درباره ي مهار و بازرسی عاطفه خشم و جهت دهی مناسب آن میتوان یافت.

چنان کـه امام علی «ع» می فرماید: شدت غضب توانایی استدلال صحیح را از بین می‌برد و ادراکات آدمی را مشتت و درک وی را مغشوش می سازد. بهتر اسـت برای توضیح این مهم کمی بـه عقب تر برگردیم.

عاطفه خشم از شش ماهگی بـه بعد کم کم در کودک بروز و ظهور می‌یابد و اگر کودک از اعمال ناشی از خشم خود نتیجه بگیرد بتدریج تقویت میگردد.عصبانی شدن و عصبانیت رفتاری عادی در کودکان بوده و برای ابراز وجود ضروری اسـت. لیکن دراین قبیل موارد باید جوابی روشن و بدون ابهام بـه کودک داد بـه گونه اي کـه حدود خودرا بداند و التهابات و هیجاناتی کـه وی را در بر گرفته اند مهار گردد.

باید توجه داشت کـه عاطفه خشم در کودکان نباید ریشه کن گردد. زیرا برای ادامه حیات و مبارزه با ستم و دفاع از خود ضروری اسـت، بلکه باید این عاطفه را تعدیل نمود ودر جهت خدمتگزاری سایر عواطف بکار گرفت. بنابر این پدر و مادر باید از زمان کودکی بـه فکر تعدیل و نظارت این عاطفه غریزی باشند. و آنرا در جهتی هدایت کنند کـه کمترین آسیب متوجه فرد و دیگران شود.

و چنانچه غفلت و کوتاهی دراین زمینه صورت گردد متوجه زیان هایي خواهند شد کـه گاه هیچ راه جبرانی برای آن وجود نخواهد داشت. اما این کـه چگونه می‌توان بـه این مهم رسید و از همان دوران کودکی مهارت مدیریت بر خشم رابه کودکان بیاموزیم، مستلزم راهکارهایی اسـت کـه در ادامه بیان میشوند.

برای فرو نشاندن خشم کودک، تهدید و توهین چاره ساز نیست. و ریشه خشم را از بین نمیبرد، بلکه ممکن اسـت حالت خشم را شدید تر کند . بنابر این می بایست در مقابل عصبانیت کودک ثبات و پایداری نشان داد

  خشم در کودکان,نظارت خشم در کودکان

  یکی از این راهکارها چگونگی کیفیت گفتار و رفتار والدین در کانون خانواده اسـت کـه میتواند بعنوان مهم‌ترین عامل در جهت تعدیل و عدم تعدیل عاطفه خشم و غضب در بچه ها عمل نماید. بارها اشاره شد بـه این کـه کودکان آینه والدین خود می باشند. فرزندان مـا همانی نمیشوند کـه مـا میگوییم؛ بلکه همانی خواهند شد کـه میبینند.این کـه آیا خود والدین نسبت بـه هیجانات خود تا چـه میزان آشنایی دارند و چگونه هیجاناتی مثل خشم و غضب را ابراز میکنند، میتواند تاثیر مفید  و سازنده و یا برعکس ویرانگر و ناخوشایند بر جای گذارد.

زمانی کـه والدین نتوانند در برابر موضوع کوچک و پیش پا افتاده اي واکنش صحیحی نشان دهند و قدرت مدیریت هیجان را نداشته باشند ،مسلماً نخواهند توانست مربیان خوبی برای کمک بـه فرزندان خود در زمینه مدیریت هیجان ها باشند. مسئله این نیست کـه والدین هرگونه احساس خشم را در کودک خود سرکوب کنند. بلکه بر عکس والدین می بایست هیجان هاي متنوعی کـه در نهاد آدمی وجوددارد بـه کودکان شناسانده و راههای تنظیم آن رابه کودکان نشان دهند.

برای فرو نشاندن خشم کودک، تهدید و توهین چاره ساز نیست. و ریشه خشم را از بین نمیبرد، بلکه ممکن اسـت حالت خشم را شدید تر کند . بنابر این می بایست در مقابل عصبانیت کودک ثبات و پایداری نشان داد، زیرا اگر کودک حس کند کـه در برابر خشم او تغییر قابل ملاحظه اي بـه وقوع می پیوندد ودر برابرش تسلیم می‌شویم، نسبت بـه قدرت و محبت مـا دچار شک می‌شود. ولی اگر کودک بفهمد باوجود عصبانیت شدید او هنوز هم دوستش داریم و می‌توانیم در خلال خشمش قاطع بمانیم ، در مییابد کـه مـا آماده ایم تا تسکینش دهیم و بازهم دوستان خوبی برای هم باشیم.

اما رسیدن بـه این مرحله زمانی میسر اسـت کـه والدین بـه درستی قابلیت تنظیم هیجان ها را در خود داشته باشند و بتوانند بین  رفتارقاطع  و پرخاشگرانه  تفاوت بگذارند. بنابر این در مواقع عصبانیت کودکان، والدین می بایست از فریادهای خشونت آمیز و هم چنین رفتارهای پرخاشگرانه کـه نشانه ضعف نفس والدین اسـت؛خودداری کنند.

 
پدر و مادر میتوانند بجای سرکوب کردن خشم خود آن رابه گونه اي سازنده و غیر ویرانگر بروز دهند، تا از یک سو موجب تسلای خاطر خود و از سوی دیگر سبب بصیرت فرزندان شوند تا هردو از صدمات احتمالی مصون بمانند. زمانی کـه کودکان قدرت بروز خشم خلاق و ابراز صحیح آنرا در والدین خود بعنوان اولین مربیان خود مشاهده میکنند، مسلماً یاد خواهند گرفت کـه انها هم میتوانند خشم خودرا بدون توسل بـه رفتارهای پرخاشگرانه بروز دهند.

پس بجای آنکه والدین تنها بـه فکر سرکوب خشم کودکان و نوجوانان خود باشند؛ در درجه اول می بایست کمی هم بـه رفتارهای خود توجه کرده و از افراط و تفریط دراین زمینه خودداری کنند.
 
از جمله راهکارهایی کـه میتواند مانع بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان باشد، این اسـت کـه والدین بـه تناسب توانایی ها و محدودیت هاي کودک از او انتظار داشته باشند. فرزندانمان رابه درستی بشناسیم، و متناسب با استعدادها و توانایی ها و محدودیت هاي انها از انها بخواهیم. سخت گیری هاي بی جهت و تنبیه هاي بی دلیل، مکرر، افراطی کـه اثر تربیتی را خنثی می‌کند، می‌تواند زمینه را برای بروز خشم در کودکان مهیا سازد.

متاسفانه اکثریت والدین بـه اشتباه کلمه تربیت رابا واژه تنبیه و بـه ویژه تنبیه بدنی اشتباه می‌گیرند. ودر برابر کوچک ترین اشتباه کودک و نوجوان خود بزرگترین تنبیه را برای او درنظر میگیرند. بنابر این همین خشونت در مقابل خشونت می‌تواند موجب خشونت مضاعف شود و حس انتقام جویی و کینه را در فرزند مـا ایجاد کند.برای فرو نشاندن خشم نیاز بـه یک سلسله اقدامات منطقی اسـت.

اگر پرخاشجویی کودکان را بتوان بـه ناکامی نسبت داد، باید پاسخ هاي اجتماعی رابه آنان آموخت، تا بتوانند ناکامی را نظارت کنند و رفتارهای قابل پیشبینی، قابل قبول و قابل اتکا داشته باشند. در امر جهت دهی صحیح خشم نمی بایست از نقش فیلم ها و کارتون هاي خشونت آمیز غفلت کرد. سعی کنید بجای این کـه فرزندان خود رابه طور مداوم بـه تماشای فیلم هایي کـه متناسب با سن آن ها نیست و یا کارتون هاي خشونت آمیز  ترغیب کنیم،کمی بیشتر در کانون خانواده برای هم وقت بگذارید و با کودک خودتان بازی کنید. بازی کردن راهکار خوبی اسـت کـه هم میتواند شـما رابه دنیای کودکانه فرزندتان ببرد و هم این کـه میتواند انرژی هاي فرزندتان را تخلیه کند.