غنی سازی اورانیوم مربوط به زمان حال هست و یکی از تکنولوژی هاي اخیر جهان به شمار می رود و اینکه راکتور در زمان قدیم وجود داشته باشد بسیار عجیب به نظر می رسد. اکتشاف یک راکتور هسته اي باستانی در معدن اورانیوم اوکلو در جمهوری گابن، تعداد زیادی از دانشمندان و متخصصان انرژی اتمی را بهتزده کرده هست!کشف راکتور هسته اي باستانی 2 میلیارد ساله در آفریقا، دانشمندان را بهتزده کرد!
در سال 1972 میلادی، کارگری در یک کارخانه فرآوری سوخت هستهاي، متوجه یک چیز مشکوک در یک قطعه اورانیوم استخراج شده از معادن آفریقا شد. مثل تمامی اورانیومهاي طبیعی، این قطعه نیز شامل 3 ایزوتوپ جرمهاي اتمی گوناگون بود که شامل: فراوانترین نوع آن یعنی اورانیوم 238، کمیابترین نوع آن یعنی اورانیوم 234 و اورانیوم غنی شده 235 هست. این کشف اخیر، متخصصان کمیسیون انرژی اتمی فرانسه «CEA» را برای هفتهها بهتزده کرد!
در جاهای دیگر پوسته زمین و یا بر روی سطح کره ماه یا شهابسنگها، مقدار فراوانی طبیعی ایزوتوپهاي اورانیوم 235، سهمی 0.720 درصدی از کل اورانیومهاي طبیعی را به خود اختصاص داده هست. اما آنالیزهای صورت گرفته بر روی قطعه اورانیوم کشف شده در معدن اورانیوم اوکلو «Oklo» در جمهوری گابن،
0.717 درصد از کل را شامل می شود. همین اختلاف بسیار جزئی در اعداد، موجب تعجب محققان فرانسوی شد. این تفاوت غیرعادی، نشان میدهد که قسمتی از این معدن از مقدار استاندارد اورانیوم 235 پایینتر بوده؛ به بیان دقیقتر، حدود 200 کیلوگرم از این اورانیوم در قبلاي دور استخراج شده هست.
آن چیزی که در معدن اوکلو کشف شد، همۀ را شگفتزده کرد! به عقیده دانشمندان، این معدن در واقع راکتور هسته اي باستانی بسیار پیشرفتهاي بوده که حتی احتمالا دانش امروزی ما نیز از آن عقبتر هست! بر اساس برآوردهای صورت گرفته، قدمت این راکتور هسته اي باستانی به 1.8 میلیارد سال قبل بازمیگردد.
همین طور این راکتور هسته اي باستانی 2 میلیارد ساله ، به مدت 500 هزار سال فعالیت داشته هست. محققان با انجام چند آزمایش دقیق دیگر، نتایج مربوطه را در یک نشست آژانس بین المللی انرژی اتمی به صورت عمومی اعلام کردند. بر اساس گزارشات آژانسهاي خبری آفریقا، محققان با بررسی مناطق اطراف این معدن، پیروز به کشف ضایعات هستهاي و همین طور نشانههایي از شکافت اتمی شدند!
باورنکردنی هست اگر بدانید که مقایسه این راکتور هسته اي باستانی ، با راکتورهای امروزی ما چه نتیجهاي خواهد داشت! گفته می شود که این راکتور اتمی باستانی با قدمتی 2 میلیارد ساله، هم در طراحی ظاهری و هم از نظر طراحی عملکرد، تفاوت بسیاری با راکتورهای امروزی ما داشته هست.
در واقع راکتورهای امروزی ما، با این راکتور هسته اي باستانی غول پیکر قابل مقایسه نیستند؛ چرا که طول این راکتور قدیمی، چندین کیلومتر بوده هست! نکته دیدنی دقت این هست که تاثیرات گرمایی این راکتور هسته اي باستانی ، به شعاع 40 متری اطراف محدود بوده هست. دیدنیتر اینکه دانشمندان با بررسی مکانهاي اطراف این معدن، پسماندهای رادیواکتیوی مربوطه را نیز کشف کردهاند!
نکته دیگر اینکه این واکنش هستهاي زنجیرهاي، نه تنها در قبلاي دور رخ داده، بلکه کاملا بازرسی و تعدیل شده بوده هست! با استناد به علم امروزی بشر، نتیجه آزادسازی انرژی یک واکنش هستهاي، انفجاری بزرگ و لحظهاي هست. نکته دیدنی در مورد این راکتور هسته اي باستانی، این هست که راکتور مذکور، ضمن پیشگیري از وقوع انفجار، مانع تخلیه ناگهانی لحظهاي انرژی شده و تمامی این فرآیند، به صورت بازرسی شده در اختیار گذشتگان قرار داشته هست.
محققان راکتور هسته اي اوکلو را یک راکتور هسته اي طبیعی نامگذاری کردهاند، اما به نظر می رسد که حقیقت چیزی فراتر از اینهاست. بعضی از محققان حاضر در این آزمایش، به این نتیجه رسیدند که مواد معدنی در این معدن، در قبلاي دور غنیسازی شده و به صورت خود به خود، منجر به شکلگیری یک واکنش زنجیرهاي شده هست.
در واقع این راکتور هسته اي باستانی ، از یک سیستم بازرسی کننده آبی پیشرفتهاي بهره گیری میکرده هست. این در حالیست که راکتورهای عصر مدرن، از میلههاي کادمیوم و گرافیت برای نظارت شرایط بهره گیری می کنند.با این حال پزشک گلن سیبورگ «Glenn T. Seaborg»، بعنوان رئیس سابق کمیسیون انرژی اتمی
کشور آمریکا و برنده جایزه نوبل در اساس پیوند عناصر سنگین، می گوید برای سوختن اورانیوم در یک واکنش، لازم هست تمامی شرایط درست و دقیق باشند. برای مثال، آبی که در واکنشهاي هستهاي بهره گیری می شود، میبایست کاملا خالص باشد. حتی وجود مقدار بسیار کمی از ناخالصی در آب، موجب توقف در عملیات می شود. مشکل اصلی اینجاست که آب خالص، به طور طبیعی در هیچ کجای جهان وجود ندارد!
تا به این جا، چندین متخصص در مورد این کشف عجیب و غریب در معدن 2 میلیارد ساله آفریقا صحبت کردند. تعدادی از این دانشمندان، اظهار داشتهاند که در هیچ یک از دورههاي زمینشناسی در منطقه اوکلو، اورانیوم 235 به صورت طبیعی وجود نداشته هست؛ از این رو تا حد بسیاری میتوان احتمال وقوع این واکنش هستهاي
به صورت «طبیعی» را رد کرد. اگر این مواد معدنی به صورت خودکار شروع به انباشته شدن کرده باشند، با دقت به کندی تجزیه رادیواکتیو در اورانیوم 235، مواد قابل شکافت تنها 3 درصد از مقدار کل آنان را تشکیل میداده هست. این مقدار برای وقوع یک واکنش هستهاي به صورت طبیعی بسیار بسیار اندک هست.
راکتور هسته اي 2 میلیارد ساله باستانی در جمهوری گابن، بر اساس گفتههاي کارشناسان، صدها هزار سال فعالیت داشته و در فواصل زمانی منظم، غیر فعال و مجددا فعال شده هست. فرآیند شکافت هستهاي تا زمان موجود بودن آب در این راکتور ادامه داشت و زمانی این عملیات متوقف شد که تمامی منبع آب موجود، به خاطر حرارتهاي این راکتور هستهاي به بخار تبدیل شد. واکنش هستهاي، با در دسترس بودن مجدد آب، امکان شروع دوباره داشت.
بدین ترتیب، به خاطر فعال و غیرفعال شدنهاي متناوب در عملکرد این راکتور هسته اي باستانی، راکتور اتمی اوکلو از نوع پایدارترین این راکتورها بود. گفته می شود که با پایان یافتن اورانیوم 235 قابل شکافت، سرانجام فعالیت راکتور طبیعی گابن متوقف شده هست.
عمر طولانی مدت عملکرد راکتور اتمی گابون، نسبت به پیدایش آن از اهمیت بیشتری برخوردار هست! این راکتور هسته اي باستانی ، توانسته تا 2 میلیارد سال دوام داشته باشد. ثبات بسیار بالای این راکتور، به 2 فاکتور مهم بستگی دارد: ثبات بسیار چندان در پوسته قاره آفریقا و عدم ترکیب ذخایر اورانیوم با اکسید آبهاي زیرزمینی.
به گزارش پارس ناز راکتورهای هسته اي باستانی در گابن، تا حد بسیاری توسط مواد کربن و خاک رس احاطه شده بود و همین امر، موجب جنبش مناسب اورانیوم و سایر عناصر رادیواکتیو گردیده هست.این احتمال نیز وجود دارد که در حدود 2 میلیارد سال قبل، راکتورهای اتمی دیگری نیز در سایر نقاط گوناگون جهان نیز وجود داشته باشند.
احتمالا هنوز هم در نقط مختلفی از زمین، راکتورهای طبیعی دیگری نیز وجود داشته باشند، اما با این حال همچنان راکتور هسته اي باستانی گابن، از با ارزشترین و پایدارترین آنان به شمار می رود. مطالعه علمی این راکتورها، چشماندازهای منحصر به فردی را از انرژی هستهاي تولید انسان و ذخیرهسازی زبالههاي هستهاي به ما نشان میدهد.