مراقبت و تقویت اعتماد به نفس در کودکان 

اعتماد به نفس در کودکان را می‌توان تقویت نمود و اینکار باید توسط والدین انجام شود کـه میتوان دراین راه از نکات زیر استفاده نمود. پیش از این در مطلبی با عنوان «قضاوت درباره کودکان یا ارزشیابی آموزشی؟» در مورد محاسبه کیفی و کاستی هاي آن صحبت کردیم. دراین پست، سعی داریم از منظر یک روان‌شناس بـه این موضوع نگاه کنیم. این کـه محاسبه کیفی آن هم بـه شکلی کـه در حال حاضر وجوددارد و اجرا می‌شود، چـه مشکلاتی دارد و چـه آسیب هایي را میتواند بـه کودکان وارد کند

خط فکری و برنامه واضح لازم اسـت

در بچه هاي سنین دبستان، یعنی افراد 6 تا 12 سال، تفکر انتزاعی هنوز رشد نیافته و ذهن آن ها بـه این توانایی نرسیده اسـت. بنابر این لازم اسـت کـه توصیفات کیفی بسیار دقیق و با جزییات انجام شود. اگر بـه کودک بگویید ضعیف یا عالی و… ممکن اسـت نتواند آنرا درک کند چون برداشت خاصی نسبت بـه این صفات کلی ندارد.

بهمین دلیل وقتی میگویند تـو در ریاضی ضعیف هستی این ضعف رابه سرعت بـه شخصیت خودش برمی گرداند چون نمیتواند توانایی ریاضی با کل قالب شخصیتی اش را از هم جداسازی کند.سیستم محاسبه کیفی نیز در حال حاضر بسیار کلی اسـت، وقتی قرار باشد بچه ها با معیار هـای کیفی در 5 یا 6 درجه تقسیم بندی شوند آسیب آن میتواند

حتی از نمره اي کـه قبلا میگرفتند هم بیشتر باشد. چـه کار باید کرد؟ باید محاسبه کیفی را خیلی واضح، روشن و با جزییات انجام داد. بعنوان مثال برای توصیف مفهوم ضعیف بودن در درس ریاضی معلم بـه دانش آموز بگوید «تـو نیاز داری 5 مساله دیگر حل کنی…» یا برای تمرین روخوانی لازم اسـت کـه «شبی یک کتاب داستان را بلند برای پدرومادرت بخوانی…» بـه این ترتیب خط فکری و برنامه اي واضح بـه کودک می‌دهد کـه نیاز بـه تمرین بیشتر یعنی چقدر و بـه چـه صورت.

آزمایشگاه ویترین اسـت، لطفا بـه وسایل دست نزنید!
برای بالا بردن کیفیت آموزش و رسیدن بـه محاسبه کیفی بـه شیوه درست، لازم اسـت کـه استفاده از وسایل کمک آموزشی و مهارت هاي آموزشی در آموزش دهنده ها، شامل مربی، معلم و حتی والدین بالا برود. گاهی دیده میشود کـه در دبستان یا پیش دبستانی برای تعریف مفاهیم، از شکل استفاده میشود. مثلاً برای مفهوم زبر و نرم،

معلم تصویر یک خرگوش را نشان می‌دهد و بـه بچه ها می‌گوید این نرم اسـت. اگر مـا تجربه اي از دست کشیدن روی پوشش حیوان داشته باشیم، آن احساس برای مان یادآوری میشود ودر ذهن مان با مفهوم نرم پیوند میخورد اما برای بچه اي کـه هیچ لمسی از خرگوش نداشته، چنین امکانی وجود ندارد.

بچه ها در سنین دبستان از طریق تجربه مفاهیم را جذب میکنند و تجربه را نیز بـه واسطه حواس پنجگانه خود بـه دست می آورند و از این راه نسبت بـه محیط پیرامون شان شناخت پیدا می‌کنند. بنابر این آموزش هم باید کیفی باشد تا بچه ها مفاهیم انتزاعی راکه می‌خواهیم در ذهنشان شکل بگیرد، در مراحل اولیه بـه صورت تجربی لمس کنند.

متاسفانه بسیاری اوقات دیده میشود کـه آزمایشگاه بسیار مجهزی در مدرسه وجوددارد اما بچه ها اجازه استفاده ازآن را ندارند. این موضوع بـه هر دلیلی، از ترس برای خراب شدن یا از کار افتادن وسایل گرفته تا توبیخ مسوول آزمایشگاه باشد، نتیجه این می‌شود کـه بـه بچه اجازه تجربه داده نمی‌شود. در حالی‌کـه برای آن تفکر کیفی کـه مـا انتظار داریم

در بچه ها ایجاد شود این تجربه ها مخصوصا در سنین دبستان بسیار مهم اسـت تا مفاهیم انتزاعی بـه شکلی درست در ذهن آن ها ایجاد شود نه چیزهایی ناقص از تصورات یا تخیلاتی کـه هرگز بـه درستی درک نشده اند.

زخم هایي کـه بهبود آن سخت اسـت
همیشه تلاش و شعار در آموزش بر این اصل استوار اسـت کـه «خودت رابا خودت مقایسه کن!» توانایی امروزت رابا توانایی دیروز خودت مقایسه کن و این طور ترقی و پیشرفت را در خودتان بسنجید. شاید یکی از آسیب هاي مهم نظام نمره اي این بود کـه بجای مقایسه با خود، محاسبه کودکان را بر اساس مقایسه با دیگران پیش میبرد.

متاسفانه این اتفاق می‌تواند در نظام کیفی نیز تکرار شود. وقتی بـه شیوه نادرست و کلی از صفات کیفی استفاده شود خواه ناخواه، کودک و حتی والدین بـه سمت مقایسه با دیگران میروند. البته این میل بـه مقایسه ممکن اسـت بـه صورت عمومی و بـه میزانی در تمامی والدین باشد. نباید این مقایسه رابا این یکی کـه محصول محاسبه کیفی نادرست اسـت، اشتباه گرفت.

والدین امروز بـه دلایلی از جمله تک فرزندی، توجه و تمرکز بیش از اندازه روی کودک و این کـه دوست دارند بهترین اتفاقات برای فرزندشان بیفتد، تا حدی مقایسه کودک خودشان با همکلاسی یا بچه هاي فامیل و… را دارند. هر فردی از نظر استعدادها، توانایی ها، علایق و اهدافی کـه در زندگی دنبال میکند، یک موجود منحصر بـه فرد اسـت.

نباید فراموش کنیم کـه کودکان مـا هر کدام دارای مجموعه اي از این صفات هستند و نباید باهم مقایسه شوند. در سیستم محاسبه کیفی کـه کلی اسـت و جزییات توصیفی ندارد، مقایسه اتفاق میوفتد و نه تنها والدین مقایسه گر میشوند بلکه برای بچه ها نیز احساس گناه و سرخوردگی بـه دنبال دارد. این احساسات میتوانند لطمه جبران ناپذیری

بـه اعتماد بـه نفس بچه وارد کنند. روانشناسان معتقدند کـه تخریب و زخم هایي کـه بـه هر نحوی در دوران کودکی بـه اعتماد بـه نفس بچه وارد می‌شود، تا بزرگسالی ادامه پیدا میکند و جبران و بهبود این زخمها میتواند بسیار دشوار باشد.