نگاهی به نظافت شهری در کشور ژاپن 

نظافت و تمیزی شهر در کشور ژاپن نمونه و مثال زدنی است. مسئولین این کشور برای نظافت شهر خود تمهیدات ویژه ای بـه کار برده اند. اشاراتی درباره نظافت شهری در ژاپن؛ یا وقتی یک ژاپنی از نظافت شهری سخن میگوید باید ببینیم دقیقا از چه چیزی حرف می زند.

یک؛ بطری نوشابه همراه کاغذ ساندویچ و پلاستیک در دستم مانده است. توی تمام پارک هیچ سطح آشغالی وجود ندارد اما همه ی ي جا تمیز است. حتی یک ته سیگار هم روی زمین دیده نمی شود. زباله در دست از چند نفر سراغ سطل زباله را می گیرم. مردی از کنارم رد میشود که بـه کوله بزرگش چند کیسه آویزان کرده

و درون یکی فقط کاغذ است. میگوید زباله هایش را در یک کیسه انداخته و نمی‌تواند از دستشان خلاص شود. همراه او بـه یک بقالی میروم. چند سطل جلوی شیشه مغازه قرار دارد.روی هر سطل نوشته ای برای تفکیک وجود دارد. زباله ها را بـه تفکیک دور می اندازم. چند وقت بعد هنگامی

که بـه خانه جدیدم منتقل شدم، صاحبخانه مرا بـه شهرداری فرستاد و آن جا نقشه منطقه بـه همراه روز و ساعت گردآوری زباله ها را نشانم دادند. پشت نقشه، جدول بزرگی از مواد دور ریز کشیده بودند و زمان دورریختن هر چیزی- اعم از تلویزیون و دستگاه هـای دیجیتال و تیر و تخته و وسایل آشپزخانه و باتری و…

را توضیح داده بودند. مسئول شهرداری برایم گفت تنها رعایت روز و زمان کافی نیست. اگر اسباب کشی داشته باشم یا بخواهم وسایل خانه را دور بریزم باید بـه شهرداری بیایم و مالیات دورریز چیزهایم را بپردازم و بـه اصطلاح کوپن دور ریختن برایشان بخرم و روی وسایلم بچسبانم. توضیح داد که اگر این قوانین را رعایت نکنم، مجبور بـه پرداخت جریمه خواهم شد.
دو؛ واژه Keirei در ژاپنی هم بـه معنای تمیزی و هم زیبایی است. وقتی یک ژاپنی از نظافت صحبت میکند همزمان زیبایی و آراستگی را نیز مدنظر دارد. برهمین اساس محیط شهری نه تنها باید تمیز باشد، بلکه آراستگی اش نیز بسیار مهم است.

در ژاپن مسئله تفکیک زباله بسیار جدید و بخشی از وظایف شهروندی است. هر ژاپنی از کودکی یاد می گیرد بهترین راه برای فهمیدن قوانین پیچیده دور ریز در ژاپن کمتر تولید کردن زباله است. البته قوانین دور ریز از شهری بـه شهر دیگر و از منطقه ای بـه منطقه دیگر متفاوت است. در بعضی مناطق کیسه هـای تفکیک زباله

با رنگ هـای متفاوت مشخص میشوند و در بعضی دیگر حتی پاکت مواد غذایی باید شسته و جدا از دورریز مواد خوراکی بسته بندی شوند. در برخی شهرها هر روز زباله را می‌توان در ریخت اما در برخی تنها در روزهای خاص و برای برخی زباله ها یک روز در ماه یا در سال جمع می شوند.

سه؛ قوانین امروزی زبال در ژاپن در دهه 60 میلادی وضع شد. آن زمان دولت وقت با در نظر گرفتن افزایش جمعیت و نداشتن زمین کافی برای دفع زباله تصمیم گرفت با پایه گذاری قوانین ملی زباله و احداث کارخانه هـای بزرگ بازیافت، از دفن شدن ژاپن زیر انبوهی زباله در سال هـای بعد پیشگیری کند.

براساس آمار اطلس زباله، هر ژاپنی در سال 356.2 کیلوگرم زباله تولید می کند که در مجموع 45360000 تن زباله سالانه در ژاپن تولید میشود. این رقم ژاپن را در فهرست زباله سازترین کشور هـای دنیا در رده هشتم قرار داده است؛ با این حال ژاپن یکی از کشور هـای پیشرو در تبدیل دورریز بـه مواد بازیافتی است. مثال از بطری هـای پلاستیکی بطری هـای جدید می سازند یا از زباله، برق و انرژی حرارتی تولید میکنند.
چهار؛ در خیابان هـای ژاپن بـه ندرت رفتگری می‌بینید که در حال تمیز کردن خیابان باشد. نظافت خیابان و زیباسازی بر عهده شهروندان است و هر فردی موظف است خیابان رو بـه روی محل کسب خود را تمیز نگه دارد. براساس قانون نانوشته ای، ژاپنی ها رو بـه روی منزل یا محل کار خود گلدان هـای مختلفی می گذارند

تا بـه سبزترشدن فضای شهری کمک کنند. در شرکت هـای بزرگ نظافت محل کار با کارمندان است و همه ی ي اعضای شرکت یک روز از سال را بـه نظافت و تمیزکردن محل کار خود میپردازند. در مراکز آموزشی مانند مدارس نیز دانش آموزان براساس جدول رده کلاس ها و زمانبندی مدرسه را تمیز میکنند.

پنج؛ نوآری در ساخت وسایل الکترونیک جدید از مشخصه هـای جامعه ژاپن است و عجیب نیست که این نوآوری ها پای خود را بـه بازار پررونق نظافت نیز باز کرده باشد. از جمله این فناوری ها توالت هـای خودکار «wachlet» است که شست و شو و خشک کردن را خود انجام می دهد و در عین حال صدای طبیعت هم پخش میکند. ضمن این‌که درجه حرارت آب و نشیمنگاه صندلی این توالت ها تابع فصل تغییر میکند.

ضمن این‌که برخلاف ایران، استفاده از حمام هـای عمومی برای نظافت روزانه مثل قدیم همچنان رواج دارد. هر محله ای در شهر هـای بزرگ یک حمام عمومی دارد که این حمام ها مورد استفاده اقشار مختلف جامعه بـه ویژه شهروندانی با درآمد پایین قرار می گیرند. حتی پا بـه سن گذاشته هایی که همدم و مونسی ندارند برای یافتن هم صحبت بـه حمام عمومی می‌روند.

شش؛ در میان شلوغی بازار مصرف و تلاش برای تمیز کردن هرچه بیشتر زندگی گروهی از شهروندان ژاپنی بـه تبع جنبش جهانی مینیمالیسم زیبایی و نظافت را در کوچک کردن محیط زندگی و کمتر مصرف کردن می دانند. طرفداران این جنبش در خانه هایی کوچک با حداقل امکانات زندگی می کنند.

بـه اعتقاد آنها هرچه وسایل زندگی کمتر باشد زباله کمتری تولید میشود و در نتیجه محیط زندگی ساده تر و سادگی زیبایی و تمیزی را با خود بـه همراه می آورد.
هفت؛ امروز روز نظافت دانشگاه است. از یک ماه قبل در تقویم این روز را علامت گذاشته اند و از همه ی ي خواسته اند برای نظافت بـه دانشگاه بیایند. استاد و دانشجو در این روز با هم برابرند و ارشد گروه آموزشی موظف است تا وسایل شست و شو را برای هر اتاق تهیه کند. وظایف روی کاغذی نوشته شده

و بـه قید قرعه بین اعضای گروه پخش میشود. برپا داشتن این رسم قدیمی باعث میشود تا هرکس مراقب باشد که کمتر مکان کار خود را کثیف کند. در پایان روز اعضای دانشگاه مانند کارگران روزمره که منتظر نشان دادن نتیجه کار خود هستند در نزدیکی اتاق می ایستند و با لبخند جشن پایان شست و شوی گروهی را اعلام میکنند. بـه نظر می آید ژاپنی ها نظافت را مثل کشورشان دوست دارند.