5 سنگ بازی محلی ایرانی هست که از دیرباز توسط مردان و زنان و کودکان در شهرهای گوناگون ایران این بازی انجام می شده هست.
اسم بازی ; پنج سنگ «یک گُل, دو گُل»
اسم محلی; بش داش
اهداف کلی; ایجاد حس تفکر و اندیشه و گمان, توجه در نگاه و حرکات موزون دستها
اهداف جزئی; سرگرمی و درک کاربرد ریاضی در مسائل زندگی و اقتصادی
شمار بازیکن; 2 نفر «یا دو گروه 2 الی 3 نفره»
سن بازیکنان; محدودیتی ندارد
ابزار لازم; 5 سنگ گرد, که کمی بزرگتر از فندق باشند
محوطه بازی; محدودیتی ندارد
شرح بازی;
ابتدا با جفت و تک آمدن, آن گونه که یکی از بازیکنان سنگها را در مشت میگیرد تا دیگری بگوید زوج هست یا فرد, شروع کننده ي بازی مشخص میشود. هرکدام مرتکب اشتباه شوند سوخته, دیگری بازی را شروع مینماید و هر یک در نوبت خود از هر مقطع که باقیمانده باشد, بازی را پی میگیرد این بازی چندین مرحله دارد و بازیکن با اجرای پیروز هر مرحله, یک امتیاز کسب میکند و به مرحله ي دیگر راه مییابد.
مرحله اول;
5 سنگ را به گونه اي که جدا از هم بایستند روی زمین اکران میکند, یکی را برداشته و به بالا می اندازد, در فاصله ي پایین آمدن, یکی از سنگها را از روی زمین برداشته و با همان دست, سنگ بالا انداخته راکه در حال سقوط هست میگیرد و به همین نحو, همه ي ي آن ها را برمی دارد.
مرحله ي دوم;
5 سنگ را به گونه اي که دو به دو قرار بگیرند, روی زمین اکران میکند, یکی را برداشته و به بالا … و سنگها را 2 تا, 2 تا, از روی زمین درو میکند.
مرحله ي سوم;
مثل مراحل فوق, منتهی چهار سنگ روی زمین را در دو حرکت; 1 تایی و 3 تایی, بر می دارد.
مرحله ي چهارم;
مثل مراحل قبلی, منتهی 4 سنگ روی زمین را یکجا و در یک حرکت برمی دارد.
مرحله ي پنجم;
بازیکن باز سنگها را اکران کرده, یکی را برداشته و بالا می اندازد و در فاصله ي بازگشت , یکی از سنگهای روی زمین را برداشته و سنگ هوا را میگیرد و با یک پرتاب دیگر , سنگی راکه از روی زمین برداشته , با یکی دیگر از سنگها , عوض میکند و یه همین طریق, مرحله را با تعویض تمامی سنگها , به پایان میبرد.
مرحله ي ششم;
در این مرحله, بازیکن با دست چپ, توسط انگشتان شست و میانی به صورتی که انگشت اشاره روی آن سوار شده باشد پُلي عریض, روی زمین می سازد.
سنگ هاي اکران شده را به حریف اشاره میکند تا یکی را بعنوان قراول گزینه کند. پس از آن, یکی را برداشته و به طرف بالا می اندازد… و مجدد میگیرد و در این فاصله , سنگها را یکی یکی حداکثر با 3 ضربه, به ضرب انگشت میانی که از انگشت شست به حالت فنری یا بشکن , رها میشود از زیر پل میگذارند.
چون سنگ قراول , و آخرین گذرنده از زیر پل خواهد بود , بدیهی هست حریف سنگی را بعنوان قراول , انتخاب خواهد کرد که سدّ معبر سایر سنگها باشد و مسلم هست در اثر برخورد یکی از سنگها قراول بازیکن سوخته و نوبت بازی حریف خواهد شد.
مرحله ي هفتم;
در این مرحله, بازیکن بعد از ریختن سنگها روی زمین, دست چپ را در یک طرف آن ها به صورت عمودی بر زمین گذاشته و دیواری درست میکند. باز با دست راست یکی را بعد از برداشتن به طرف بالا انداخته… و مجدد میگیرد و در این فاصله بایستی, یکی از سنگها را برداشته و به آنسوی دیوار بگذارد, این حرکت را برای تمامی سنگها, اجرا میکند.
مرحله ي هشتم;
در این مرحله بازیکن همۀ ي سنگها را یکجا به طرف بالا می اندازد, در فاصله ي بازگشت آن ها, فوراً دستها را از کناره به هم می چسباند و سنگها را با کف دو دست میگیرد, مجدد آن ها را در همان حال با دو دست به طرف بالا می اندازد و در این فاصله دستها را بالعکس کرده و از ناحیه ي انگشت سبابه به هم می چسباند
و انها را با پشت دستهایش میگیرد و سپس تصویر آن را انجام داده و باز سنگهای پرتابی را با کف دو دست میگیرد, افتادن حتی یک سنگ, موجب احتراق هست و هر کدام این مرحله را گذرانده باشد, برنده ي بازی هست.
مرحله ي پایان, مرحله ي تنبیه هست و دو بازیکن روبروی هم مینشینند «و یا اگر به صورت گروهی اجرا میشود, دو سرگروه». بازنده کف دستش را به زمین می چسباند و نفر برنده, سنگها را یکی یکی با اسامی تنبیه ها «مثل; مشت, سیلی, نوازش, پیچش و برداشتن عسل از کندو» پشت دست او می چیند
سپس او بایستی با یک حرکت همۀ ي سنگها را به طرف بالا بیندازد و با دست بگیرد, اگر توانست همه ي را بگیرد, تنبیهی متوجه او نیست, ولی براساس آن چه بر زمین انداخته باشد, تنبیه میشود.
نکات;
1- گرچه این بازی, بنابر ذوق و اختراع بازیکنان ماهر, میتواند مراحل زیادی داشته باشد. بطوری که در بعضی نقاط آذربایجان بازی بش داش را در بیش از 20 مرحله هم اجرا میکنند.
2- مرحله ي نهم شیرینی مخصوص به خود را دارد, مخصوصاً وقتی تنبیه و مجازات فرد بازنده , انجام عمل برداشتن عسل از کندو باشد «یعنی برداشتن سنگی از زیر دست فرد برنده», تا خاتمه انجام کار, فرد برنده با ظرافت تمام ناخن خود را به حالت نیش زنبور بر دست او فشار میدهد و مانع اینکار او میشود.
نتیجه بازی; این بازی, اهداف آموزشی نیز دارد, به ویژه در ارتباط با علم ریاضی; آشنایی و درک مفهوم طبقه بندی اعداد و آلبوم هاي پنج عضوی و جمع افزاری آن ها که در دوران تحصیل مقطع پایه ي اول, مدتها طول میکشد تا این عناوین تدریس شود و این بازی قادر هست همان ها را با چند دور تکرار بیاموزد.
در این بازی هست که طفل میتواند, مهارت ها و قابلیت هاي فراوانی, در دستها و انگشتانش ایجاد کند.