هر شخصی برای خود یک نوع رفتار تغذیه ای دارد کـه طبق معمول از دوران کودکی در وی شکل گرفته اسـت. چـه عواملی سبب ایجاد رفتار تغذیه اي میشوند؟ عادات غذائی یكی از مهم ترین عوامل موثر در انتخاب غذائی، رفتارهای تغذیهاي ودر نتیجه شكلگیری الگوی غذائی مصرفی جامعه اسـت. در این جا راههایي برای التیام عادات غذایی ارائه شده اسـت.
عادات غذائی یكی از مهم ترین عوامل موثر در انتخاب غذائی، رفتارهای تغذیهاي ودر نتیجه شكلگیری الگوی غذائی مصرفی جامعه اسـت.
عادات غذائی چگونه در شخص شكل می گیرند؟
توجه داشته باشید كه بـه منشأ و ریشه شكلگیری عادات غذائی نمی توان بعنوان یك فاكتور تك بُعدی و یك جانبه نگریست عوامل متعدد و مختلفی در برقراری عادات غذائی در شخص موثرند از قبیل، عادات و رفتارهایی تغذیهاي معمول درخانواده یعنی مادر، پدر، خواهر، برادر و افراد دیگری كه با خانواده زندگی میكنند.
هم چنین وضعیت اقتصادی خانواده، سطح سواد و اطلاعات والدین و اعضای خانواده، رفتارهای تغذیهاي دوستان، همكلاسان و اطرافیان كودك، توصیههاي تغذیهاي معلمین و مسئولین مدرسه، مواد غذائی موجود در بوفههاي مدارس، مواد غذائی موجود در محیط زندگی كودك قیمت مواد خوراكی، شرطیهاي فرد در مورد تغذیه كه در كودكی در طفل شكل می گیرند
و عمدتاً نشأت گرفته از رفتار خانواده بخصوص مادر یا معلم با كودك اسـت.عادات غذایی كه ریشه در زمان كودكی افراد دارد، تا آخر عمر با شخص همراه خواهد بود. تعداد زیادی از عاداتی كه در بزرگسالی موجب بروز اختلالات و مریضیها می شود ریشه در عادات و رفتارهای تغذیهاي درخانواده دارد كه كودك را تحت تاثیر قرار میدهد.
نتیجه آنكه بـه عادات غذائی میبایستی بعنوان فاكتورهای چند ضابطهاي نگریست. بـه همان نسبتی كه منشأ و مبدأ شكلگیری عادات غذائی از مهمترین ارکان تشكیل دهنده الگوی غذائی مصرفی شخص اسـت، تغییر و اصلاح این عادات نیز بـه همان نسبت حائز اهمیت فراوان و قابل توجه می باشد.
توجه بـه عادات غذائی مردم كشورمان نشان میدهد كه:
1- هموطنانمان علاقه و تمایل زیادی بـه مصرف شیرینی و مواد شیرین دارند
یكی از مهم ترین علل این تمایل دادن قنداغ بـه نوزاد از بدو تولد میباشد، زیرا بـه محض اینكه نوزاد گریه میكند برای آرام كردنش بـه او قنداغ میدهند و بـه این ترتیب از ابتدای تولد عادات بـه طعم شیرین را در وجود او برقرار میكنند.علاوه بر آن، شیرینی و مواد شیرین بعنوان یكی از اركان اصلی میان وعدهها، سفرههاي پذیرائی از میهمان و انواع دسرها محسوب می شود.
حتی در جامعه مـا در قبال وقوع هر رخداد خوب و شیرین افراد ملزم بـه دادن شیرینی بـه دوستان و آشنایان هستند. نتیجه آنكه مصرف شیرینی رواج زیادی در میان هموطنانمان دارد.
2- عادت استفاده از نمك زیاد در غذا و همراه مواد غذائی
در كشور مـا میزان نمك مصرفی بسیار بالاست چـه بـه هنگام طبع غذا و یا بر سر سفره غذا افزودن نمك بـه مواد خوراكی بسیار معمول اسـت در بررسی ریشههاي این اشكال بـه واقعیتهائی بر میخوریم از قبیل: عادات دادن كودك از سال اول تولد بـه غذا هاي شور خانواده، قراردادن نمكدان بر سر سفره غذا،
استفاده گسترده از نمك توسط والدین و بزرگترهای خانواده، بـه كار بردن واژه مثبت خوشنمك برای غذا هاي شور در واقع استفاده از یك واژه مثبت برای یك عادت غذائی نامناسب «استفاده از نمك زیاد»، وجود باورهای نادرست در مورد تغذیه و كمبود آگاهی و اطلاعات تغذیهاي كه موجب برقراری عادات نادرست تغذیهاي در شخص میشود.
3-عادت بـه استفاده از غذا هاي سرخكرده و پرچرب در الگوی غذائی
تعداد زیادی از خانوادهها غذا هاي پخته و غیر سرخكرده را غذا نمی دانند علت این باور آن اسـت كه در شروع استفاده كودك از غذای خانواده، غذاها همگی سرخ كرده و پر چرب میباشند كه باعث برقراری عادت بـه مصرف غذا هاي پرچرب در كودك می شود.حتی یكی از نشانههاي احترام گذاردن بـه میهمان آن اسـت كه غذا هاي هرچه چربتر برای او تهیه میكنند.
4- افراط در مصرف نوشابههاي گازدار بخصوص توسط كودكان و نوجوانان
در اكثر خانوادهها بر سر سفرههاي غذا از نوشابههاي گازدار استفاده میشود. در میهمانیها، در بوفههاي مدارس و نیز بعنوان میان وعده، انواع نوشابههاي گازدار در حد گسترده و بـه طور مداوم مصرف می شود.این امر باعث می گردد كه بـه تدریج این قبیل نوشابهها جانشین آب بشود و بخصوص در فصل تابستان ودر هوای گرم این مسئله شیوع بیشتری در میان مردم دارد و منجر بـه یك عادت نادرست می شود.
5- نوشیدن چای بلافاصله بعد از غذا
این امر بـه صورت یك عادت بسیار معمول و رایج در میان خانوادهها در میهمانیها ودر جلسات مختلف اداری وغیر اداری شایع اسـت.این عادت بـه علت عدم آگاهی افراد از مضرات مصرف چای بلافاصله یا با فاصله كوتاه بعد یا قبل از غذا در جامعه شكل میگیرد. ضمناً مصرف قند، شیرینی یا یك ماده شیرین دیگر همراه چای، زیان آنرا مضاعف میكند.
6- نوشیدن آب بـه مقدار زیاد همراه غذا
عده اي از افراد تصور میكنند برای بلع غذا لازم اسـت آب همراه آن نوشیده شود. این باور صحیح نیست زیرا بلع یك عمل طبیعی اسـت و نیاز بـه مصرف آب ندارد.مصرف آب همراه غذا بخصوص در تابستان شیوع بیشتری دارد و جزء عادات نامناسب اسـت زیرا بـه عمل هضم غذا لطمه می زند.
7- مصرف میان وعدههاي آماده فرآوری شده
استفاده بیرویه و گسترده از میانوعدههایي كه مانند چیپس، پفك، شیرینیهاي بسیار چرب و شیرین، آب میوههاي آماده كه اكثراً حاوی اسانس، شكر و رنگ میباشند از دیگر عادات غذائی نامناسب و مضر اسـت.
8- استفاده از گوشت قرمز بـه مقدار زیاد در الگوی غذائی
در كشور مـا گوشت قرمز طرفداران زیادی در میان مردم دارد.استفاده از گوشت قرمز در انواع غذاها از قبیل چلوكباب، انواع پلو، خورشها، خوراكیها و انواع دلمه، كوفته و…. آن هم بـه مقدار زیاد بسیار معمول اسـت جالب آنكه گروه كثیری از افراد اعم از كودكان، نوجوانان، جوانان و افراد میانسال و سالمند با لذت و علاقه فراوان از گوشت قرمز در برنامه غذائی خود استفاده میكنند
و باوجود آنكه اكثر آنان، بخصوص افراد میانسال و سالمند بر مضرات افراط در مصرف گوشت قرمز آگاهی دارند اما قادر بـه كنترل خود در برابر این ماده غذائی نیستند ودر الگوی غذائی خود بـه کرات گوشت قرمز مصرف میكنند.
در بررسی علل این تمایل و علاقه زیاد بـه گوشت بـه این واقعیت بر میخوریم کـه گوشت قرمز بعنوان یكی از اركان اصلی غذای خانواده بـه حساب می آید و تقریباً در تمام غذاها از این ماده استفاده میشود.بـه عقیده تعداد زیادی از افراد، غذای بدون گوشت در واقع غذا محسوب نمی شود. این اشخاص معتقدند كه طعم و مزه اصلی غذا بـه خاطر گوشت موجود در آن اسـت و غذای بدون گوشت بیمزه و بیخاصیت میباشد.
مسلما گوشت از خواص تغذیهاي خوبی برخوردار اسـت اما افراط در مصرف آن نه تنها مفید نیست بلكه زیانآور بوده و بـه سلامت انسان لطمه می زند. عادات بـه استفاده گسترده و مداوم از این ماده خوراكی در الگوی غذائی خانواده، كودكان را از بدو طفولیت عادات بـه مصرف این ماده غذائی میدهد.
9- تند غذا خوردن
یكی دیگر از عادات بسیار معمول و رایج در كشورمان، تند غذا خوردن، خوب نجویدن غذا ودر واقع سریع بلع كردن غذای مصرفی اسـت اكثر هموطنانمان وقت كافی بـه صرف غذا اختصاص نمی دهند و طبق معمول كمترین وقت را صرف غذاخوردن میكنند.
بخصوص در شهر هـای بزرگ و پر جمعیت بـه علت گرفتاریهاي شغلی و شلوغ بودن برنامه زندگی و صرف وقت زیاد بـه معاشرت «بـه علت ترافیك سنگین شهری»، شكل با عجله غذاخوردن و اختصاص وقت بسیار محدود بـه صرف غذا بـه صورت یك مسئله همگانی درآمده و گسترش روزافزون دارد.
مجموعه عوامل فوقالذكر موجب شكلگیری عادات و رفتارهای تغذیهاي مضر و نامناسب در افراد میشود و زمینه بدن را برای ابتلاء بـه انواع عوارض و مریضی ها آماده میسازد.این عادات عمدتاً ریشه در عادات و رفتارهای تغذیهاي خانواده داشته و اثرات وخیم آن در كودكان تثبیت شده و تا آخر عمر با آنان همراه خواهد بود.
حال بهتر اسـت نگاهی داشته باشیم بر عوارض و اختلالاتی كه بر اثر پارهاي عادات و رفتارهای نامناسب و نادرست غذائی «كه دراین مقوله نام برده شد» گریبانگیر شخص می شود و اثراتی كه ممكن اسـت تا آخر عمر بر سلامت شخص بجا گذارد.
1- مصرف شیرینی و مواد تهیه شده از قند و شكر بـه صورت یك عادت معمول
این عادات میتواند موجب بروز چاقی در شخص بشود، زیرا مواد قندی چنانچه بیش از حد لازم مصرف شوند. سریعاً تبدیل بـه چربی شده و ایجاد چاقی میكنند و عوارض وخیم ناشی از چاقی گریبانگیر شخص خواهد شد.
علاوه بر آن افراط در مصرف مواد شیرین باعث افزایش احتمال ابتلاء بـه دیابت میشود، ضمنا قندهاي ساده «قند و شكر و مواد تهیه شده ازآن» بـه سرعت جذب خون شده و موجب افزایش قندخون و بروز سیری كاذب می گردد.
متعاقب آن، انسولین ترشح شده و قندخون كاهش پیدا میكند و بـه این دلیل تمایل بـه مصرف مواد شیرین افزایش می یابد و شخص بـه طور غیر ارادی از مواد پركالری و شیرین بـه مقدار زیاد استفاده میكند.
2- افراط در مصرف نمك در غذا و همراه مواد غذایی
این عادت كه متاسفانه در كشورمان بسیار شایع اسـت موجب بروز اختلالات ناگواری در انسان می شود از جمله: افزایش فشارخون و بروز آن عوارض قلبی/عروقی، كاهش جذب ثانویه كلسیم از كلیهها و بروز راشیتیسم در كودكان، نرمی استخوان در نوجوانان و جوانان و پوكی استخوان در افراد میانسال و سالمندان، بروز ادم «ورم» در بدن بـه علت افزایش آب میان بافتی
3- عادت بـه مصرف مواد سرخكرده و چربی زیاد در غذا
عادت بـه مصرف مواد چرب و سرخكرده و بـه طور كلی استفاده از مواد پرچرب در برنامه غذائی از عادات بسیار نامطلوب و حتی خطرناك محسوب می شود و میتواند سلامت انسان رابه طور جدی دچار اختلال نماید.
از جمله آنكه موجب افزایش چربیهاي نامطلوب خون می شود، ایجاد اختلالات قلبی-عروقی كرده و میتواند منجر بـه سكتههاي قلبی و مغزی بشود ضمنا مصرف چربی زیاد موجب اختلال در جذب عده اي از موارد مغذی «از جمله كلسیم» میگردد بـه علت توقف زیاد چربی در معده، باعث احساس سیری و عدم یا كمبود استفاده از سبزی و سالاد همراه غذا میشود و احتمال ابتلاء بـه سرطان را افزایش میدهد.
بارزترین و معمولترین اشكال افراط در مصرف چربی در برنامه غذائی، ایجاد چاقی و عوارض وخیم پیامد آن می باشد.
زندگی آنلاین