در اینبخش بـه بررسی دلایل استعفای محمد جواد ظریف می پرداریم. استعفای او فعلاً اینستاگرامی اسـت و بطور رسمی خبری اعلام نشده، موضع گیری آقای ظریف تیتر یک تمام رسانه هاي داخلی شده و حتی روی بازار بورس ایران هم تاثیر گذاشته اسـت. محمد جواد ظریف کیست؟ آیا استعفای او واقعی اسـت یا فقط اعلام یک تلنگر اسـت؟ در ادامه این موضوع را بررسی خواهیم کرد.
شب گذشته محمدجواد ظریف با گذاشتن پستی در صفحه ایسنستاگرامش از مردم خداحافظی کرد. او تولد حضرت فاطمه زهرا و روز زن را تبریک گفته و اضافه کرد دیگر شرایط ادامه کار بعنوان وزیر امور خارجه برای او فراهم نیست. این خبر بلافاصله توسط خبرگزاری دولتی ایرنا بعد از گفتگوی این سایت با یکی از مقامات وزارت امورخارجه تایید شد.
حتی ساعتی بعد برخی منابع خبری اعلام کردند کـه استعفای وزیر مورد پذیرش رییس جمهور قرار گرفته کـه بعد توسط محمود واعظی، رییس دفتر رییس جمهور تکذیب شد. این استعفا از دو جهت در دهههاي اخیر در نوع خود پدیدهاي استثنایی اسـت. اول اینکـه برای نخستین بار اسـت کـه یکی از وزاری دولت کشور در صفحه اینستاگرامش استعفایش را اعلام می کند.
البته آن هم در شرایطی کـه هنوز استعفای رسمی اش رابه رییس جمهور اعلام نکرده اسـت. این امر نشان میدهد استعفای ظریف بیش از هر چیزی احساسی ست. شاید او دراین شرایط خود رابه مردم کشورش نزدیکتر از دولتمردان دانسته و قصد دارد با آنان سخن بگوید. عدهاي اعتقاد دارند ظریف میـــخواهد بـه مردم بگوید هر چـه در توانش بوده انجام داده، ولی دیگر کاری از دستش بر نمی آید.
دومین بعد شگفتی ساز این استعفا برهه زمانی آن اسـت. تعداد زیادی از سیاستمدارها و حتی افکار عمومی اعتقاد دارند کشور در میانه یک جنگ واقعی ودر برههاي حساس اسـت؛ بنابر این استعفای ظریف بعنوان یکی از ستونهاي مهم دولت روحانی کـه در صف مقدم این جنگ قرار دارد، می تواند در تغییر همه ی معادلات سیاسی وپیچیدهتر شدن شرایط تاثیرگذار باشد.
استعفای ظریف بـه تیتر اول تعداد زیادی از رسانههاي خارجی تبدیل شده و اغلب بـه آن واکنش نشان داده اند. رویترز در ساعاتی بعد از اعلام استعفای وزیر خارجه کشورمان نوشت: «معمار توافق هستهاي ایران استعفا داد». تعداد زیادی از این رسانه ها و تحلیلگران آنها تلویحا گفتنه اند کـه رفتن ظریف از وزارت خارجه ایران بـه معنای مرگ واقعی برجام خواهد بود.
دراین میان عده اي از مقامهاي رسمی کشورهاي مختلف هم بـه استعفای ظریف واکنش نشان داده اند. وزیر امور خارجه کشور آمریکا، مایک پمپئو گفته: «باید منتظر ماند و دید کـه او واقعا خواهد نرفت یا نه». البته او اضافه کرده کـه رفتن یا ماندن ظریف هیچ تاثیری در سیاستهاي کشور آمریکا نسبت بـه ایران نخواهد داشت.
اتحادیه اروپا یکی از مهمترین بازیگران خارجی اسـت کـه وزارت خارجه کشورمان در دوران ظریف، روابط حسنهاي با آنها داشته و این روابط تا بحال منجر بـه تلاشهایي برای زنده نگه داشتن برجام شده اسـت. این اتحادیه هنوز واکنشی بـه خبر استعفای ظریف نشان نداده اسـت. پیشبینی می شود درصورت عملی شدن خروج ظریف از وزارت خارجه، روابط ایران و اتحادیه دچار تغییرات زیادی خواهد شد.
محمد جواد ظریف در واکنش بـه خبر استعفای دیپلمات ها و مدیران وزارت امور خارجه در حمایت از ادامه کار او دراین وزارتخانه گفت: امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه بـه جایگاه قانونی اش در روابط خارجی باشد. محمد جواد ظریف در واکنش بـه خبر استعفای جمعی از دیپلمات ها و مدیران وزارت امور خارجه درصورت قطعی شدن استعفای خود اظهار داشت:
« تاکید بنده بـه همه ی برادران و خواهران عزیز در وزارت خارجه و نمایندگیها این اسـت کـه با کمال صلابت وظایف خود در دفاع از کشور را دنبال کنند و از چنین اقداماتی بشدت پرهیز کنند». وی تصریح کرد:«برای بنده خدمت درکنار شـما افتخار بودو امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه بـه جایگاه قانونی اش در روابط خارجی باشد. از همه ی شـما ممنونم.»
واکنشهاي رسانه ها و فعالان سیاسی کشور بـه استعفای ظریف را در سه دسته میتوان خلاصه کرد. یک دسته افراد و رسانههایي هستند کـه در داخل کشور بـه تندرو یا ارزشیها مشهورند. آنها ظریف را سالها برای انعقاد برجام و سازش با غربیها بـه خیانت متهم کرده اند. این دسته استعفای ظریف را اتفاق خوبی برای سیاست خارجی میدانند.
چرا کـه میدان برای برخوردهاي تندتر با غرب و تقابل با امپریالیسم از نظر آنها باز می شود. دسته دیگری هستند کـه اخیرا در عرصه سیاسی ایران بعنوان اپوزیسیون فعال شده اند و مشهورند بـه براندازها از جمله سلطنت طلب ها. انها، ظریف رابه نوعی عنصری ضدحقوق بشری، اما با ظاهری نادرست انداز می دانند کـه جاده صاف کن مصالحه با غرب و زنده نگه داشتین برجام اسـت.
بنابر این از نظر آنها با رفتن او احتمال سرنگونی نظام در ایران حتی حمله نظامی کشور آمریکا بـه کشور افزایش می یابد کـه خبر خوشی برای آن هاست. دسته دیگری هم در داخل کشور هستند کـه طرفدار مصالحه و سازش با کشورهاي خارجی و میانه روی در داخل هستند از جمله اصلاح طلب ها. برای اصلاح طلبها و حتی خیل عظیمی از قشر جوان ایرانی، محمدجواد ظریف قهرمانی ملی اسـت.
موفق بـه توافق برجام شده ودر خارج کشور توانسته چهرهاي قابل قبول و مثبت از ایران ترسیم کند. آنها رفتن ظریف را فاجعهاي برای دیپلماسی کشور و حتی آینده آن میدانند. البته نشانهاي از این تاثیر منفی بلافاصله خودرا در بازار ارز و طلا نشان داده و منجر بـه صعود قیمت آنها شده اسـت. بنظر این گروه رفتن ظریف دراین مقطع زمانی حساس بـه معنای تسلیم اوست.
درباره دلایل استعفای ظریف، گمانه زنیهاي مختلفی مطرح شده کـه می توان آنها را در چند دسته خلاصه کرد. یکی از دلایلی کـه درباره استعفای ظریف بلافاصله بعد از استعفای او مطرح شد مربوط بـه سفر بشار اسد بـه ایران و دیدارش با مقام معظم رهبری بود. مدافعان این استدلال می گویند دراین جلسه ظریف بعنوان وزیر خارجه دعوت نشده و این مسئله باعث رنجش وی شده اسـت.
البته پرسش و پاسخ پیامکی خبرنگار انتخاب با ظریف این مسئله را تا حدی تایید میکنند. خبرنگار انتخاب با پیامک دلیل استعفای او را جویا شده و ظریف در پاسخ گفته اسـت: «بعد از عکسهاي ملاقاتهاي امروز «اشاره بـه ملاقات بشار اسد با مقامات ایرانی در روز گذشته» دیگر جواد ظریف بعنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد».
عدهاي دیگر اعتقاد دارند بحث استعفای جواد ظریف مربوط بـه قبل از این ماجراست. آنها میگویند ظریف بدلیل تعلل در تصویب لایحه پالرمو و FATF و دیگر اختلافات با عده اي از مقامات بارها میخواسته استعفا بدهد و بالاخره استعفا داده اسـت. آنها اعتقاد دارند ظریف دراین مدت تحت فشار گروههاي مختلف سیاسی بوده و بالاخره کاسه صبرش لبریز شده اسـت.
محمدجواد ظریف در ۱۷ دیماه ۱۳۳۸ درخانوادهاي از سطح بالای جامعه در شهر تهران بدنیا آمد. مادر وی دختر حاج میرزاعلی نقی کاشانی از تجار بنام تهران و پدرش از تجار بزرگ اصفهان بود. در زمان کودکی، در خانهاي در محدوده خیابان کاشان و خیابان کمالی «پشت باغ شاه» زندگی می کردند.
در ششسالگی، چند ماهی بـه اصفهان رفتند و دوباره بـه تهران بازگشتند و دوران دبستان خودرا در دبستان علوی تمام کرد. وی بامطالعهي آثار علی شریعتی و آیتالله طالقانی با اسلام انقلابی آشنا شد. محمدجواد ظریف درسال ۱۳۵۵ با ویزای دانشجویی بـه امریکا رفت و دیپلم خودرا از کالج مقدماتی در سانفرانسیسکو اخذ کرد.
او سپس لیسانس و فوقلیسانس روابط بینالملل و فوقلیسانس مطالعات بین اللملی خودرا درسالهاي ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۳ از دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو و دانشگاه دنور گرفت، سپس تحصیلات خودرا در سطح دکترا ادامه داد. درسال ۱۳۶۴ اداره مهاجرت امریکا، روادید او را باطل کرد و آقای محمدجواد ظریف، وادار شد از راه دور تحصیلات خودرا ادامه دهد.
وی در تابستان ۱۳۵۸ از طریق خواهرش، با مریم ایمانیه آشنا شد و با هم ازدواج کردند و پس از ازدواج بـه نیویورک مهاجرت کردند. مریم ایمانیه فارغ التحصیل رشته تغذیه اسـت و بـه مدت ۱۰ سال شاگرد محمد اسماعیل دولابی، عارف و واعظ معروف، بوده اسـت.
او گاهی برای شرکت و سخنرانی در همایشهاي عرفانی و مولانا پژوهی بـه نقاط مختلف ایالات امریکا، اروپا، هند و ژاپن سفر می کند. مریم ایمانیه رئیس انجمن بانوان دیپلماتهاي وزارت امور خارجه ایران و همسر محمدجواد ظریف اسـت. حاصل این ازدواج دو فرزند بنامهاي مهسا و مهدی اسـت.
آنها هردو در امریکا متولدشدهاند. مهدی ظریف مهندسی برق خوانده ودر مقطع فوقلیسانس دارای مدرک مدیریت اسـت. مهسا ظریف دختر محمدجواد ظریف هم مهندس معماری داخلی خوانده اسـت. هردو فرزند ظریف، ازدواجکردهاند.
محمدجواد ظریف دیپلمات و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، عضو شورای عالی جمعیت هلالاحمر و استاد میهمان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران اسـت.
وی بـه مدت پنج سال از مردادماه ۱۳۸۱ تا تیرماه ۱۳۸۶ سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد بوده اسـت. ظریف خودرا عضو هیچ حزب سیاسی در ایران نمیداند و مستقل اسـت. وی از سال ۵۷ تا ۵۹ مشاور سرکنسولگری ایران در سانفرانسیسکو در امریکا بود.
او درسال ۶۱ مشاور سیاسی و کارداری نمایندگی ایران در سازمان ملل بوده اسـت. وی دوره سربازی خودرا نیز بـه صورت امریه در وزارت امور خارجه و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد سپری کرده اسـت.
محمدجواد ظریف بـه همراه گروه مذاکرهکنندهي ایرانی پس از ۲۲ ماه و ۱۷ روز مذاکرهي فشرده در روز سهشنبه ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ در وین، موفق بـه دستیابی بـه یک توافق جامع و نهایی با گروه ۱+۵، بر سر آینده برنامه هستهاي ایران شدند.
نشست رسمی در مقابل رسانه ها در وین با خواندن بیانیه اي بـه زبان انگلیسی و پارسی اعلام کردند کـه توافق نهایی در برنامه هستهاي ایران بـهدستآمده اسـت.
عضو گروه شخصیتهاي برجسته زمامداری جهانی
سخنگویی هشتمین اجلاس سران اجلاس اسلامی تهران
ریاست کارشناسان ارشد هشتمین اجلاس سران اجلاس اسلامی تهران
ریاست کمیته سیاسی هشتمین اجلاس سران اجلاس اسلامی تهران
ریاست کمیته حقوقی مجمع عمومی ۴۷ ملل متحد – نیویورک
دستیار ارشد وزیر امور خارجه
معاون حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه
مشاور سرکنسولگری در سانفرانسیسکو
ریاست کمیسیون فرهنگی- یونسکو
ریاست اجلاس آسیایی نژادپرستی و تبعیض نژادی
عضویت گروه شخصیتهاي برجسته گفتگوی تمدنها
ریاست کمیسیون خلع سلاح ملل متحد – نیویورک
ریاست کمیته متخصصین گفتگوی تمدنها – جده
ریاست کمیته سیاسی دوازدهمین اجلاس سران عدم تعهد – دوربان
jzarif_ir@