گنبدهای عظیم دنیا با هویت و نماد جهانی

در دوران امپراتوری ساسانی در ایران ساخت نخستین گنبدهای مقیاس بزرگ در ایران آغاز شد در حالیکه این بناها در دوره‌های رنسانس و باروک شهرت خود را بازیافتند. در این مطلب می خواهیم گنبدهای عظیم دنیا با هویت و نماد خاص آنها در جهان را بشناسیم.

به ساختارهای نیم کره ای که سقف را می سازد، گنبد می گویند. گنبدها از مصالح گوناگونی ساخته می شوند. گنبدهایی که امروزه به نمادی از یک شهر یا کشور تبدیل شده اند بسته به دوره و تمدنی که آن گنبد را ساخته است، مصالح مختلفی دارند.

در شرق باستان گنبدها به عنوان مقبره‌ های ماهوری ساخته می‌شدند. اینویت‌ های‌ قطب شمال ایگلوهای‌ شان را از آجرهای برف فشرده و معمولا به شکل یک گنبد می‌ساختند. گنبدها با معرفی نیم‌کره‌های سنگی توسط رومیان باستان شهرت یافتند.

با ما همراه باشید تا در این قسمت مشهورترین گنبدهای ساخته شده در جهان را نشان دهیم.

عمارت پارلمان آمریکا

عمارت پارلمان آمریکا، در شهر واشنگتن و در بالای تپه ی کاپیتول قرار گرفته است.اولین جلسه‌ی کنگره، روز ۱۷ نوامبر ۱۸۰۰ با وجود نیمه ساخت بودن عمارت، در آن برگزار شد. گنبد چدنی عمارت پارلمان اولین گنبد قرار گرفته بر روی ساختمان نیست،

بلکه دومین است. گنبد اولیه پس از گسترش عمارت در دهه‌ی ۱۸۵۰ میلادی برای جا دادن قانون‌گذاران روزافزون ایالت‌های جدید، با گنبد تازه‌ای جایگزین شد. این گسترش، طول عمارت را دو برابر، اما گنبد چوبی اولیه را کوچک‌تر کرد.

کلیسای جامع سنت پاول

کلیسای سنت پاول که در قرن ۱۷ ساخته شده، یکی از مشهورترین و شناس‌ترین جاذبه‌های لندن است. این کلیسای جامع طی بمباران‌های جنگ جهانی دوم، به طور قهرمانانه‌ای توسط آتشنشانان از کام آتش نجات پیدا کرد.

گنبد تحسین برانگیزش از قصر سلطنتی سنت پیتر در رم الهام گرفته و ارتفاع آن به ۱۰۸ متر می‌رسد. گنبد بلند بیرونی باعث شگفتی می‌شود، در حالیکه دو گنبد درونی کوتاه به معماری داخلی توازن می‌بخشند.

گنبد بزرگ سانچی

گنبد بزرگ سانچی قدیمی‌ترین ساختار سنگی هند است و اصالتا به سفارش امپراتور آشوکای عظیم در قرن سوم پیش از میلاد ساخته شد. هسته‌ی ساختمان یک گنبد آجری است که روی مجسمه‌های بودا ساخته شده است.

یک قرن بعد این گنبد با صفحات سنگی تا تقریبا دوبرابر اندازه‌ی اصلی‌اش گسترش یافت. بالای گنبد صاف شده و بر روی آن سه چتر قرار دارد.

پروژه‌ی عدن

پروژه‌ی عدن واقع در کورنوال انگلستان، بزرگترین گلخانه‌ی دنیا است. ساخت این پروژه دو سال و نیم طول کشید و در سال ۲۰۰۱ درهایش را به روی عموم گشود.

پروژه‌ی عدن تحت سلطه‌ی دو ضمیمه‌ی بزرگ شامل گنبدهای به هم متصلی است که جایگاه گونه‌های گیاهی سرتاسر دنیا است. ضمیمه‌ی اول مدل‌ساز محیط استوایی و دومی دارای محیط مدیترانه‌ای است. این گنبدها دارای صدها سلول‌ شش و پنج گوش با قاب‌های فولادی است.

مسجد شیخ لطف‌الله

مسجد شیخ لطف‌الله که در قرن ۱۶ در اصفهان ساخته شده، یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. برخلاف مسجد شاه، اینجا به عنوان مسجدی خصوصی برای خانواده‌ی سلطنتی ساخته شده بود.

به همین دلیل، این مسجد مناره‌ای ندارد و اندازه‌اش کوچکتر است. به دلیل گنبد زیبا و عریض‌اش، اغلب در طول تاریخ، از مسجد شیخ لطف‌الله به عنوان مسجد گنبد دار نام برده شده است.

ریشستاگ (Reichstag)

ریشستاگ در اصل سال ۱۸۹۴ برای پاسخ دادن به نیاز امپراتوری آلمانی تازه متحد شده به یک ساختمان پارلمانی بزرگتر ساخته شد. معمارش، پاول والوت قصد داشت که ریشستاگ یادآور قصر رنسانسی باشد.

در سال ۱۹۳۳ این ساختمان به شدت در آتش سوزی‌ که توسط کمونیست‌های هلندی به پا شد، شدیدا آسیب دید. پس از اتحاد دوباره‌ی آلمان این مکان تبدیل به محل ملاقات پارلمان مدرن آلمان، بوندستاگ شد.

ریشستاگ در نتیجه بازسازی، دچار تغییرات قابل توجهی شده، مانند گنبد شیشه‌ای جدیدی که توسط معمار انگلیسی، نورمان فاستر طراحی شده است. گنبد دارای منظره‌ی ۳۶۰ درجه‌ای از اطراف شهر برلین است.

سانتا ماریا دِل فیوره (Santa Maria del Fiore)

ساخت قصر سلطنتی سانتا ماریا دِل فیوره در سال ۱۲۹۶ به سبک گوتیک آغاز و در سال ۱۴۳۶ به پایان رسید. این قصر کلیسای جامع زیبای فلورانس و نماد این شهر است.

این قصر سلطنتی یکی از بزرگترین کلیساهای ایتالیا است و تا زمان مدرن، گنبد مشهورش بزرگترین گنبد دنیا بود. این بنا همچنان یکی از بزرگترین گنبدهای آجری دنیا است.

مسجد شاه

مسجد شاه (یا مسجد امام) در اصفهان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. ساخت آن در سال ۱۶۱۱ آغاز شد و شکوه جلالش بیشتر به دلیل زیبایی موزاییک‌های هفت رنگ و خطوط نستعلیق آن است.

سلسله‌ی صفوی ساخت گنبد ایرانی رنسانسی را آغاز کردند و گنبد مسجد شاه با ارتفاع ۵۳ متر، بلندترین گنبد اصفهان بود. ویژگی بارز گنبدهای ایرانی، موزاییک‌های رنگی آن است که خارج گنبدها را مانند داخل آنها می‌پوشاند.

گنبد سنگ

این گنبد که ساخت آن در اصل سال ۶۹۱ پس از میلاد مسیح به پایان رسید، یکی از ابتداییترین موفقیت‌های معماری اسلامی است. این گنبد در بالای معبد ماونت، یکی از بزرگترین مکان‌های مذهبی دنیا قرار دارد.

با وجود مفهوم مشترک‌شان، گنبد سنگ مسجد نیست، بلکه آرامگاهی است که در زیر سقف بلندش از یک سنگ مقدس حفاظت می‌کند.

احتمالا این گنبد شگفت‌انگیزترین ساختمان در شهر قدیم است که بالای آن با طلا پوشیده شده و از دور قابل رویت است. داخل این گنبد نیز پوشیده از سرامیک، موزائیک و خطاطی عربی زرق و برق‌دار است.

پانتئون

پانتئون در رم سال ۱۲۶ پس از میلاد به عنوان معبدی برای خدایان رومی ساخته شد و از قرن ۷ به عنوان کلیسای کاتولیک رومی مورد استفاده قرار گرفته است.

معبد دارای گنبدی بتونی است که بخش بالایی آن باز است و این بخش از گنبد به «چشم» شهرت دارد. حدودا ۲ هزار سال پس از ساخت این معبد، گنبد مشهور پانتئون هم چنین بزرگترین گنبد تقویت‌نشده‌ی دنیا است.

کلیسای سنت پیتر

ساخت کلیسای سنت پیتر در سال ۱۵۰۶ آغاز و در سال ۱۶۱۵ به پایان رسید. معماران کلیسای سنت پیتر با الهام گرفتن از گنبدهای مشهور پانتئون و دووموی فلورانس به دنبال راه‌حل‌های ساخت عظیم‌ترین گنبد مسیحیت بودند.

در سال ۱۵۴۷ میکلانژ با در نظر گرفتن معماری اصلی گنبد آن را دوباره طراحی کرد. گنبد سنت پیتر از کف کلیسا تا بالای صلیب روی آن، ارتفاعی حدود ۱۳۶ متر دارد و بلندترین گنبد دنیا به شمار می‌رود.