نقش استارتاپ ها در بهبود اقتصاد جامعه ها 

استارتاپ هایي که به موفقیت می رسند می توانند افراد اخیر را جذب کار خود کنند و رونق اقتصادی کشور را در حالت کلی بهتر نمایند. استارت‌آپ‌ها از زمان پیدایش‌شان تاکنون، توانسته‌اند خدمات بسیاری را در حوزه‌هاي مختلف ارائه کنند. با دقت به حوزه‌هاي گسترده خدمات و نوآوری‌هاي روزافزون استارت‌آپ‌ها، می‌ توان نقش قابل توجهی

را در ارائه بهتر خدمات در سطح جامعه برای انها متصور بود. آن ها می‌ توانند در حوزه‌هاي مختلف به اداره بهتر جامعه کمک کنند و تعداد زیادی از نظام‌هاي ناکارآمد سنتی را بهبود بخشند.

پرسش اساسی آن هست که استارت‌آپ‌ها چگونه میتوانند با خدماتشان به بهبود و اصلاح نظام‌هاي اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور کمک کنند؟

در این یادداشت تلاش میکنیم تا به بعضی از مهم‌ ترین کارکردها و خدماتی بپردازیم که استارت‌آپ‌ها در راستای بهبود بعضی ‌امور جامعه میتوانند ارائه کنند. در ادامه به اهم موارد به تفکیک حوزه فعالیت اشاره خواهد شد.

خرده‌نظام توزیع کالا

یکی از مهمترین کارکردهایی که هم‌اکنون نیز به واسطه خدمات کسب‌و‌کارهای نوپا تا حدودی محقق شده، کمک به ساماندهی نظام توزیع کالاست. استارت‌آپ‌هاي فعال در این حوزه، با عرضه کالاها و خدمات در اساس‌اي امن و شفاف، میتوانند کمک شایانی به بهبود نظام توزیع کالا بکنند. شفاف‌سازی و تسهیل فرایند خرید،

امکان بازگشت آنی محصول در صورت عدم تطابق با خواست مشتری، مقایسه قیمت و کیفیت کالاها، شفاف‌تر بودن اوضاع مالی فروشگاه در مقایسه با فروشگاه‌هاي فیزیکی و ایجاد ظرفیتی اخیر برای مبارزه با قاچاق کالا، از جمله قابلیت‌هایي هست که استارت‌آپ‌ها از آن برخوردارند. در صورت بهره‌گیری از قابلیت‌هاي استارت‌آپ‌ها، اقدام مؤثری در بهبود نظام توزیع کالا انجام می‌ شود.

فروشگاه‌هاي اینترنتی اضافه بر فروش کالا، امکان بررسی، نقد و ارزشیابی کالاها را نیز برای مشتریان خود فراهم میکنند؛ اضافه بر این، دسترسی به نظرات و انتقادات کاربردی مصرف‌کنندگانی که پیش‌تر یک کالا را خریداری و مصرف کرده‌اند، به خریداران اخیر این امکان را میدهد تا به واسطه بهره‌مندی از حجم وسیعی از اطلاعات کاربردی

مرتبط با محصول مورد نظر خود، به گزینش سنجیده و آگاهانه‌تری دست بزنند. همین طور کمک به تثبیت به مرور قیمت کالا در بازار، خدمت دیگری هست که می توانید کم کم زمان توسط چنین وب‌سایت‌هایي ارائه شود. یعنی، هنگامی که قیمت یک کالا در فروشگاه‌هاي اینترنتی در سطح معینی باشد، توزیع‌کنندگان خرد در بازار فیزیکی برای حفظ مشتریان خود، باید قیمت‌ها را در آن سطح یا حتی پایین‌تر حفظ کنند.

بر این اساس، نوسانات بازار و گرانفروشی تا حدودی کاهش می‌یابد. گرچه هنوز تا رسیدن به این نقطه فاصله داریم، زیرا هنوز سطح قیمت‌ها در بازار دیجیتال ایران، عموما‌ بالاست و فعلا‌ از ظرفیت جهت‌دهی درست به قیمت‌ها در بازار بهره گیری نشده هست. در همین راستا، این بازار نیز به علت فقدان سیستم بازرسی متناسب با این حوزه، مشکلات و نوسانات بخش زیاد‌فروشی کشور و نیز فضای کلان اقتصادی، دستخوش نوسانات هست.

صنعت گردشگری

صنعت گردشگری عرصه دیگری هست که متأثر از ظهور استارت‌آپ‌ها، شرایط روبه‌رشدی یافته هست. کسب‌وکارهای نوپای شکل‌گرفته در این حوزه میتوانند با اقداماتی از قبیل حذف واسطه‌ها و تسهیل فرایند بهره‌مندی از خدمات در این بخش، گام مؤثری در جهت کاهش هزینه‌هاي سفر بردارند. در شرایط کنونی، هتلداری

(خدمات رزرو هتل و اقامتگاه)، خدمات مسافرتی (رزرو برخط بلیت)، گردشگری (فعالیت تورها، معرفی مکان‌ها و توصیه سفر) و بازاریابی گردشگری (اطلاع‌رسانی و تبلیغات) از جمله اساس‌هایي میباشند که تحت تأثیر حضور استارت‌آپ‌ها بهبود و ترقی یافته‌اند.

در این راستا، پایگاه‌هاي اطلاع‌رسانی و کسب‌وکارهای مختلف راه‌اندازی شده‌اند که با ارائه خدماتی از قبیل رزرو آنلاین بلیت قطار و هواپیما و رزرو هتل و اقامتگاه با قیمتی به‌مراتب پایین‌تر از نرخ آژانس‌هاي مسافرتی اقدام می‌ کنند. امکان رزرو و خرید آنلاین بلیت هواپیما و قطار در زمان و هزینه‌اي کمتر، استرداد آنلاین بلیت خریداری شده،

رزرو آنلاین محل اسکان، کاهش اتلاف وقت و هزینه‌هاي اضافی از جمله خدماتی هست که از سوی آن گونه کسب‌و‌کارها ارائه میشود که همگی میتوانند در رونق بخش گردشگری نقش مهمی ایفا کنند.

حمل‌و‌نقل شهری و بین‌شهری

یکی دیگر از قابلیت‌هاي کسب‌وکارهای نوپا، کمک به سامان‌یابی سیستم حمل‌و‌نقل شهری و بین‌شهری هست. هم‌اکنون استارت‌آپ‌هاي مختلف با ارائه خدمات حمل‌و‌نقل مسافران و کالاها، با کیفیتی به‌مراتب بالاتر از خدمات آژانس‌هاي تلفنی، فعالیت می کنند. از جمله مزایای استارت‌آپ‌هاي این حوزه نسبت به کسب‌وکارهای

سنّتی آن (آژانس‌ها و پیک‌هاي تلفنی)، میتوان به مقرون‌به‌صرفه‌بودن نسبت به آژانس‌ها و پیک‌ها، امکان ارزشیابی کیفیت خدمات ارائه‌شده توسط مشتریان و نمره‌دهی به رانندگان، امکان تخمین زمان رسیدن تاکسی به مبدأ و مقصد توسط مسافر، امکان پرداخت برخط هزینه حمل‌و‌نقل و ارائه نقشه برخط ترافیک به منظور آگاهی رانندگان از مسیرهای شلوغ و پرترافیک اشاره کرد.

این مزایا میتوانند خلأ ناکارآمدی‌هاي سیستم‌هاي سنتی را برطرف ساخته، سطح کیفی خدمات این حوزه را ارتقا بخشد.هم‌اکنون نیز، با این که کسب‌وکارهای این حوزه نوپا بوده و در گام‌هاي ابتدایی مسیرند، بخش قابل توجهی از مردم را به سمت بهره گیری از سیستم کاراتر و نیز خدمات اکثر و نوین‌تر این استارت‌آپ‌ها سوق داده‌اند؛

تا جایی‌که آمارهای غیررسمی در بعضی موارد، از کاهش یک‌سومی مسافران بخشی از آژانس‌هاي تلفنی خبر می‌ دهند. ساماندهی و بهره گیری از این استارت‌آپ‌ها در کشور، با دقت به مزیت‌هاي گفته شده، میتواند در بهبود اوضاع ترافیک و همین طور کاهش طول زمان سفر نیز مؤثر باشد.

خدمات خوراکی

کارکرد دیگری که امروزه در پرتو خدمات استارت‌آپ‌ها ظهور و بروز یافته، امکان تهیه و توزیع غذا از طریق اینترنت هست؛ اتفاقی که می‌ تواند باعث ایجاد بهبود در نظام توزیع غذا، چه از نظر کیفیت و چه از نظر صرفه‌جویی در زمان و هزینه شود.در این حوزه، استارت‌آپ‌هایي شکل گرفته‌اند که به ارائه خدمات اینترنتی دیدن، گزینش، سفارش،

ارزشیابی و تحویل غذای آماده می‌پردازند. این استارت‌آپ‌ها، واسطه بین عرضه‌کنندگان (رستوران‌ها، فست‌فودها و مراکز تهیه غذا) و مشتریان‌اند. بر این اساس، مشتری از طریق اینترنت عرضه‌کننده مورد نظر خود را گزینش کرده و غذای خود را سفارش می‌ دهد. خدماتی از قبیل در اختیار قرار دادن منوی مراکز، تجمیع مراکز مختلف در یک سامانه،

حذف نیاز مشتری به در اختیار داشتن شماره مراکز مختلف، معرفی مراکز اخیر، ارائه نقشه رستوران‌ها و مراکز نزدیک به محل مشتری، امکان به اشتراک‌گذاری تجربیات و ارزیابی‌هاي مشتریان در سامانه و ایجاد فضای رقابتی بین مراکز و متعاقب آن افزایش کیفیت و بهینه‌شدن قیمت‌ها، از سوی این استارت‌آپ‌ها به مشتریان ارائه می شوند.

این نوع کسب‌وکارهای اینترنتی در تلاشند تا خدمات موجود در یک مجتمع ‌خوراکی (فودکورت) با رستوران‌هاي متفاوت را، در قالبی مجازی، به مشتریان خود ارائه دهند و با سنجش به مرور ذائقه مشتریان، به ارائه پیشنهادهایی متناسب با سلیقه و ذائقه آنان بپردازند.

خدمات پزشکی و سلامت

استارت‌آپ‌ها در حوزه‌هاي پزشکی و سلامت نیز فعال شده‌اند. مشاوره پزشکی برخط، امکان رزرو و نوبت‌گیری برخط از سوی بیماران در هر بار و مکان، تسهیل فرایند دکتر‌یابی و دسترسی به دکتر مورد نظر، پیشگیری از اتلاف وقت، صرفه‌جویی در هزینه‌ها، مکان‌یاب سلامت برای پیدا‌کردن نزدیک‌ترین اماکن مرتبط با خدمات سلامت و پزشکی،

انجام آزمون‌هاي پزشکی و روانشناسی و تبلیغ برخط برای پزشکان از جمله خدماتی هست که از طریق استارت‌آپ‌هاي این حوزه می‌ تواند ارائه شود.باید خاطرنشان ساخت که اگرچه بعضی استارت‌آپ‌ها در این حوزه در کشور راه‌اندازی شده‌اند، ولی طبق ارزیابی کارشناسان این حوزه، هنوز مشابه‌اي کاملا پیروز در حوزه‌هاي پزشکی و سلامت شکل نگرفته و همچنان ظرفیت‌هاي بالقوه و مغفول پرشماری برای حضور و فعالیت استارت‌آپ‌ها وجود دارد.

خدمات مرتبط با معاملات ملکی

یکی دیگر از اساس‌هایي که امروزه تحت تأثیر ظهور کسب‌وکارهای نوپا قرار گرفته، معاملات مسکن و املاک هست. استارت‌آپ‌هایي راه‌اندازی شده‌اند که به ارائه خدمات در اساس خرید، فروش، رهن و اجاره املاک می‌پردازند و در سریع‌ترین زمان ممکن، تقاضاهای جویندگان املاک را به دست یابندگان املاک می‌رسانند.

رفع نیاز مشتریان به مراجعه حضوری به بنگاه‌هاي املاک، یافتن ملک مطلوب مشتری در زمانی کوتاه، ارائه اطلاعاتی جامع درمورد موقعیت ملک مورد نظر و معابر و سرویس‌هاي حمل‌و‌نقل عمومی موجود در محدوده ملک و همین طور جاذبه‌هاي جالب در حوالی ملک مورد نظر و نیز امکان فروش ملک در وسعت بین‌المللی از جمله خدماتی هست که توسط این‌ استارت‌آپ‌ها فراهم می‌ شود.

این‌ استارت‌آپ‌ها، علی‌رغم جوان‌بودن، به میزانی اثرگذار بوده‌اند که چندی پیش رئیس اتحادیه مشاوران املاک با لحنی تند و عتاب‌آمیز، به تهدید انها پرداخت و اذعان کرد که یکی از این استارت‌آپ‌ها، کسب‌وکار مشاوران املاک را کساد کرده هست! این موضوع، بسیار مهم و قابل بحث هست. عرصه فعالیت مشاوران املاک و معاملات ملکی،

سال‌هاست که محل نارضایی و ناخرسندی مردم بوده و از سویی، روش‌هاي به‌کار گرفته شده گاه آثار منفی بر بازار مسکن کشور نیز داشته‌اند. بر این اساس، با دقت به ظرفیت‌هایي که استارت‌آپ‌ها میتوانند در بخش معاملات ملکی ایجاد کنند، دور از انتظار نیست که رشد این نوع کسب‌وکارها و ارائه خدمات باکیفیت‌تر بتواند روند معاملات ملکی را، هر چند به مقدار کم، سامان بخشد.

گرچه مطمئنا اینکار مستلزم ایجاد سازوکارهای مناسب و چارچوب‌هاي روزآمد نظارتی توسط نهادهای متولی هست. در غیر این صورت و با غفلت از ایجاد این سازوکارها، این نوع خدمات نیز به سمت همان سیستم سنتی منحرف خواهند شد. با این حال، در وضع کنونی، بدون‌شک رونق فضای استارت‌آپی در این حوزه، تاکنون تأثیراتی مثبت داشته و کم‌کم اثرگذاری آن اکثر نیز خواهد شد.

بازار صنایع دستی

خدمت ملموس دیگری که امروزه از سوی استارت‌آپ‌ها می‌ تواند به جامعه ارائه شود، کمک به رونق بازار صنایع دستی هست. در همین راستا، شاهد ظهور پایگاه‌هاي اطلاعاتی هستیم که به معرفی و عرضه صنايع دستي بومی اقوام ایرانی و سوغاتی‌هاي محبوب در شهرهای ایران می‌پردازند. آن گونه استارت‌آپ‌ها با معرفی محصولات

و صنایع فرهنگی از جای جای ایران، به بازاریابی برای رونق فروش آثار و صنایع دستی مهجور مانده در دل روستاها و مناطق دور‌افتاده می‌پردازند و از این طریق، مانع از محصور‌ماندن صنایع دستی ساخت شده توسط اقوام ایرانی می‌شوند. گرچه این نوع از کسب‌و‌کار هنوز در ابتدای راه هست و نمی‌ توان انتظار زیادی از آن داشت؛ ولی با رونق گرفتن آن و به‌کارگیری سیستم‌هاي نوین عرضه و ارتباط با مشتری در این حوزه، میتواند به شکوفایی این بخش بینجامد.

میتوان گفت خدمت اصلی ارائه شده توسط این استارت‌آپ‌ها آن هست که خرید صنایع دستی مستلزم حضور فیزیکی گردشگر در بوم و در زمانی خاص نیست. بر این اساس، این کسب‌وکارها اساس‌ساز آنند که هر شخصی از هر نقطه از کشور (و حتی دنیا) در هر زمانی بتواند به بازدید و خرید این محصولات بپردازد.

در همین راستا، قلمرو مشتریان بالقوه از محدوده مسافران موسمی یک منطقه به کل افراد جامعه و در طول سال افزایش می‌یابد. این قابلیت برای احیا و رونق بخشیدن به بازار صنایع دستی کشور بسیار کارآمد خواهد بود

بر اساس انچه بیان شد و گستره خدماتی که این نوع از کسب‌وکار‌ها می‌ توانند به جامعه ارائه دهند، در شرایطی که کشور در آستانه حرکت در مسیر رشد اقتصادی شتابان مبتنی بر سیاست‌هاي ابلاغی برنامه ششم توسعه قرار دارد، به نظر می‌رسد استارت‌آپ‌هاي بومی بتوانند ایفاگر نقشی مهم در این راستا باشند

و در پرتو سیاستگذاری صحیح و کارشناسانه، از جمله بازیگران کلیدی و مؤثر در بهبود روند رشد شتابان مورد انتظار در برنامه ششم توسعه به شمار آیند.

محمد خاجی، پژوهشگر پژوهشکده سیاست‌پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت