تست‌های عملکرد کبد، آزمایش‌های خونی هستند که برای کمک به یافتن علت علائم و نظارت بر بیماری یا آسیب کبدی استفاده می‌شوند. این آزمایش‌ها سطح آنزیم‌ها و پروتئین‌های خاصی را در خون شما اندازه‌گیری می‌کنند.

برخی از این آزمایش‌ها اندازه‌گیری می‌کنند که کبد چقدر عملکردهای منظم خود را برای تولید پروتئین و پاکسازی بیلی روبین (یک محصول زائد خون) انجام می‌دهد. سایر تست‌های عملکرد کبد، آنزیم‌هایی را که سلول‌های کبد در پاسخ به آسیب یا بیماری آزاد می‌کنند، اندازه‌گیری می‌کند. نتایج آزمایش عملکرد نامنظم کبد، همیشه به معنای بیماری کبدی نیست.

ارزیابی وضعیت کبد در چه زمانی انجام می‌شود؟

از تست‌های عملکرد کبد می توان برای موارد زیر استفاده کرد:

• غربالگری عفونت‌های کبدی مانند هپاتیت
• بررسی کبد چرب و زخم کبد (سیروز)
• کنترل عوارض جانبی احتمالی داروها

تست‌های عملکرد کبد، سطح آنزیم‌ها و پروتئین‌های خاصی را در خون شما بررسی می‌کند. سطوح بالاتر یا پایین‌تر از حد معمول می‌تواند به معنای مشکلات کبدی باشد. الگو و درجه ارتفاع این تست‌ها به همراه تصویر کلی بالینی می‌تواند نکاتی را در مورد علت اصلی این مشکلات ارائه دهد.

معمولا مهمترین دلیل انجام آزمایش‌های کبد، تشخیص میزان چربی کبد و درمان کبد چرب گرید 2 و بالاتر است.

روش‌ها و تست‌های کاربردی برای ارزیابی وضعیت کبد

از آنجا که علائم کبد چرب و دیگر مشکلات آن، ممکن است به راحتی و با علائم ظاهری همراه نباشد، انجام آزمایش خون ضروری است. برخی از آزمایشات رایج عملکرد کبد عبارتند از:

آلانین ترانس آمیناز (ALT)

ALT آنزیمی است که در کبد یافت می‌شود و به تبدیل پروتئین‌ها به انرژی برای سلول‌های کبد کمک می‌کند. هنگامی که کبد آسیب می‌بیند، ALT در جریان خون آزاد می‌شود و سطح آن افزایش می‌یابد. این تست گاهی اوقات به عنوان SGPT نامیده می‌شود.

آسپارتات ترانس آمیناز (AST)

AST آنزیمی است که به بدن کمک می‌کند اسیدهای آمینه را تجزیه کند. مانند ALT ، AST معمولاً در خون در سطوح پایین وجود دارد. افزایش سطح AST ممکن است به معنای آسیب کبدی، بیماری کبدی یا آسیب عضلانی باشد. این تست گاهی اوقات به عنوان SGOT نامیده می شود.

آلکالین فسفاتاز (ALP)

ALP آنزیمی است که در کبد و استخوان یافت می‌شود و برای تجزیه پروتئین‌ها مهم است. سطوح بالاتر از حد معمول ALP ممکن است به معنای آسیب یا بیماری کبدی باشد، مانند انسداد مجرای صفراوی، یا برخی بیماری های استخوانی، زیرا این آنزیم در استخوان‌‌ها نیز وجود دارد.

آلبومین و پروتئین کل

آلبومین یکی از چندین پروتئین ساخته شده در کبد است. بدن شما برای مبارزه با عفونت‌ها و انجام وظایف دیگر به این پروتئین‌ها نیاز دارد. سطوح پایین‌تر از حد معمول آلبومین و پروتئین کل ممکن است به معنای آسیب یا بیماری کبد باشد. این سطوح پایین در سایر بیماری‌های گوارشی و مرتبط با کلیه نیز دیده می‌شود.

بیلی روبین

بیلی روبین ماده‌ای است که در طی تجزیه گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. بیلی روبین از کبد عبور می‌کند و از طریق مدفوع دفع می‌شود. سطوح بالاتر بیلی روبین ممکن است به معنای آسیب یا بیماری کبد باشد. گاهی اوقات، شرایطی مانند انسداد مجاری کبد یا انواع خاصی از کم خونی نیز می‌تواند منجر به افزایش بیلی روبین شود.

گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)

GGT آنزیمی در خون است. سطوح بالاتر از حد معمول ممکن است به معنای آسیب کبد یا مجرای صفراوی باشد. این آزمایش غیر اختصاصی است و ممکن است در شرایطی غیر از بیماری کبدی افزایش یابد.

لاکتات دهیدروژناز (LD)

LD آنزیمی است که در کبد یافت می شود. سطوح بالاتر ممکن است به معنای آسیب کبدی باشد. با این حال، شرایط دیگر نیز ممکن است باعث سطوح بالاتر LD شوند.

زمان پروترومبین (PT)

PT زمانی است که خون شما طول می‌کشد تا لخته شود. افزایش PT ممکن است به معنای آسیب کبدی باشد. با این حال، اگر از داروهای رقیق‌کننده خون خاصی مانند وارفارین استفاده می‌کنید، ممکن است بیشتر باشد.

برخی غذاها و داروها می‌توانند بر نتایج آزمایشات عملکرد کبد شما تأثیر بگذارند. احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد که از خوردن غذا و مصرف برخی داروها قبل از گرفتن خون خودداری کنید.

نمونه خون برای آزمایش‌های عملکرد کبد معمولاً از طریق یک سوزن کوچک که در ورید خم بازوی شما وارد می‌شود، گرفته می‌شود. سوزن به یک لوله کوچک متصل می شود تا خون شما را جمع کند. ممکن است با وارد کردن سوزن در بازوی خود، درد سریعی احساس کنید و پس از برداشتن سوزن، کمی درد کوتاه مدت در محل داشته باشید.

خون شما برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه می‌رود. اگر تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی در محل انجام شود، می‌توانید نتایج آزمایش خود را ظرف چند ساعت دریافت کنید. اگر پزشک، خون شما را به یک آزمایشگاه خارج از محل بفرستد، ممکن است طی چند روز نتایج را دریافت کنید.

آیا درمان‌های موثری برای کبد چرب وجود دارد؟

بیماری کبد چرب غیر الکلی یک بیماری قابل درمان و بالقوه برگشت‌پذیر است و درمان آن بر کاهش وزن و حفظ وزن سالم متمرکز است. تغییرات سبک زندگی مانند انتخاب غذاهای سالم، ورزش و کاهش وزن موثرترین درمان برای این بیماری است:

• برای افراد دارای اضافه وزن، کاهش 10 درصد وزن بدن باعث کاهش میزان چربی در کبد و کاهش التهاب می‌شود. یک رژیم کم کالری و کم چرب، مانند رژیم مدیترانه‌ای، به طور بالقوه می‌تواند میزان چربی در کبد را کاهش دهد. پرهیز از غذاها و نوشیدنی‌های حاوی فروکتوز، مانند نوشابه، آبمیوه و شیرینی‌های شیرین، ممکن است خطر ابتلا به NAFLD را کم کرده و میزان چربی در کبد را کاهش دهد.

• افراد مبتلا به بیماری کبد چرب باید بیش از 150 دقیقه در هفته ورزش کنند یا میزان ورزش خود را بیش از 60 دقیقه افزایش دهند.

• الکل را نباید در مقادیر زیاد مصرف کرد. برای مردان، مصرف زیاد الکل به عنوان بیش از 4 نوشیدنی الکلی در هر روز یا 14 نوشیدنی در هفته تعریف می‌شود. برای زنان، مصرف زیاد الکل به عنوان بیش از 3 نوشیدنی الکلی در هر روز یا 7 نوشیدنی در هفته تعریف می‌شود.

• جراحی چاقی یک گزینه برای افرادیست که با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی قادر به کاهش وزن نیستند. جراحی چاقی نوعی جراحی است که می‌تواند با ایجاد تغییراتی در دستگاه گوارش به کاهش وزن برخی افراد کمک کند.

• همچنین افراد مبتلا به کبد چرب باید در برابر هپاتیت A و B واکسینه شوند.

نکته پایانی آنکه اگر اضافه وزن دارید، حتما آزمایش کبد چرب را انجام دهید تا میزان درگیر شدن کبدتان مشخص شود. اگر زودتر اقدام کنید می‌توانید علايم این بیماری خاموش را معکوس کنید؛ در غیر این صورت ممکن است به کبد چرب حاد و یا سرطان کبد مبتلا شوید.